بنا به درخواست بعضی از دوستان نکاتی که حضرت استاد مروی در مورد منابع و فقهای مهم حنفی بیان کرده‌اند و در استدلال‌ها و ارجاعات باید مورد توجه باشند را در ادامه مطلب آورده‌ام.
درس خارج فقه حضرت استاد مروی کتاب الإجارة جلسه 262 مورخ 87/11/08 ذیل بحث مستثنیات جواز اجاره دوم به اکثر، و نظریه اهل سنت، فرمودند:
منابع و فقهای مهم فقه حنفی
در بحث امروز چهار منبع مهم از مذهب حنفیه و برخی از اعلام از حنفیه را ذکر می‌کنیم:
ابتدا عرض می‌کنیم مذهب حنفیه منسوب به ابو حنفیه نعمان بن ثابت (ـ 150 هـ.) معاصر با امام صادق 7 میباشد. دو نکته در مسئله دانستنش مفید است:
نکته اول:
از خود ابو حنیفه کتاب مدون فقهی موجود نیست. کتاب الفقه الاکبر یک کتاب عقائدی است و مسند ابی حنیفة هم در سال 655 توسط یکی از شخصیتهای حنفیه یعنی محمود بن محمد خوارزمی جمعآوری شده است. آن هم در حقیقت جمع از یک سری از مستندات است و بالاخره به قلم ابو حنیفه نیست.
می‌شود گفت ابو حنیفه اصول مذهب بیان کرده است و تفریعات فقهی را این مذهب مدیون سه نفر است:
فرد اول: قاضی ابو یوسف (ـ 183 هـ.) که قاضی مهدی عباسی و و در زمان هارون الرشید قاضی القضات کشور اسلامی بود و تمام تلاشش این بود که در این مدت مذهب حنفیه در دستگاه حکومت و از نظر قضاوت و سایر مسائل حکومتی مذهب شایع بشود.
کتاب معروفش الخراج است. در مباحث خمس در مواردی به این کتاب مراجعه کردیم و با مقایسهی مطالب این کتاب و روایات موجود از ائمه : به اینکه پرداختیم که آیا میتوان این روایات را حمل بر تقیه کرد یا نه؟
فرد دوم: محمد بن الحسن الشیبانی (ـ 198 هـ.). پس از فوت قاضی ابو یوسف او در زمان هارون الرشید قاضی بود و مصیطر بر مسائل فقهی حکومت. محمد بن الحسن الشیبانی که در زمان ابو حنیفه جوان بود و از او بعد شاگرد قاضی ابو یوسف شد و بیشتر نزد او درس خواند. از او کتبی مانده است مثل الجامع الکبیر، الجامع الصغیر، المبسوط، السیر الکبیر و السیر الصغیر.
مجموعهی این کتب در اصطلاح حنفیه به کتب ظاهر الروایه معروف است و علت هم این است که محمد بن الحسن الشیبانی بر خلاف خود ابو حنیفه و تا حدود زیادی قاضی ابو یوسف به روایات و استفاده از آنها برای توجیه مذهب حنفیه توجه داشته است. لذا این کتب، نزد حنفیه کتابهایی هستند که روایات درآنها ظهور بیشتری دارند.
فرد سوم: زفر بن الهذیل (ـ 158 هـ.). البته جایگاه دو نفر قبلی را ندارد.
نکته دوم: لزوم توجه به مسائل تاریخی در رابطه با اهداف گسترش فقه اهل سنت
قبل از اینکه چهار کتاب بگوئیم لازم است نکته‌ای را ذکر کنیم.
دوستان توجه داشته باشند قبل از مطالعه کتب اهل سنت از این نکته هیچ گاه غفلت نکنید، ببینید گستر ش فقه اینها در چه زمان و چگونه و چه توسط چه کسانی بوده است.
کتب معروف و معتمد نزد حنفیه
تا امروز این چهار کتاب محور مراجعات توسط محققین درجه یک در فقه حنفی است.
1): المبسوط فی شرح کتب ظاهر الروایه 15 جلد از محمد بن احمد بن ابی سهل سرخسی(500 هـ) جامع اقوال.
2): بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع شرح کتاب تحفة الفقهاء سمرقندی، از ابن مسعود کاسانی حنفی( 587 هـ).
3): فتح القدیر ابن حمام (861 هـ) که تا کتاب وکالت نوشتهی خود ابن حمام است و بعد از آن را شمس الدین احمد قاضی زاده به عنوان تکمله فتح القدیر تکمیل کرده است.
4): ردّ المحتار علی در المختار از ابن عابدین معروف به الحاشیه که دو سوم کتاب را خود ابن عابدین نوشته است و مابقی را پسرش به نام قرة عیون الاخبار تکمیل کرد.
