المصطفی

ث: افراد اهل تحقیق و دقت سعی می‌کنند از پیش مطالعه برای فهم بهتر و تلاش علمی بیشتر نسبت به سایرین به خصوص در مباحث ساده و روان غافل نشوند تا بتوانند وقت بیشتری برای تتبع و تحقیق اختصاص دهند.

3. نکاتی نسبت به تحقیق کلاسی

یکی از الزامات فعالیت آموزشی در هر رشته و علمی، آشنایی با منابع و به خصوص کتب مرجع است. هر چند شما به تخصصی غیر از فقه و اصول علاقه‌مند باشید باز هم بی‌نیاز از آشنایی با کتب مرجع فقه و اصول نخواهید بود. تحقیق با توجه به نوع مطلب از جهت ساده و بسیط بودن یا پیچیدگی و گستردگی ابعاد آن به چند نحو ممکن است توسط استاد ارائه شود:

» تحقیق فردی. این تحقیق شامل نقل قول‌های مؤلف و یا تحقیق‌های جزئی دربارۀ حواشی مسأله یا مقدمات دخیل در فهم مسأله در ارائه بحث یا یک روز قبل ورود به بحث توسط استاد ارائه می‌شود که تمام افراد جداگانه به منبع معرفی شده مراجعه می‌کنند.

» تحقیق گروهی. در بعض موارد که تحقیق مربوط به چند کتاب می‌شود یا یک مسأله از چند بُعد باید مورد تحقیق قرار گیرد، گروه مباحثه می‌تواند با تفکیک وظائف به تحقیق پرداخته و در مباحثه جمع بندی و نتیجه گیری نمایند.

4. مباحثه

در ابتدای این جزوه اشاره کردم مباحثه برای طلبه از نان شب واجب‌تر است. در توضیح چرایی این تعبیر توجه داشته باشید که خدمت به مکتب اهل بیت علیهم السلام نیازمند کسب مهارت‌هایی است که قسمت مهم آن در مباحثه تأمین می‌شود مانند:

ـ حرف زدن با پشتوانه مطالعه و تحقیق.         

ـ تقویت بیان و ارائه روان یک محتوا.

ـ تقویت روحیه نقد مطلب.

ـ تقویت سرعت دریافت و تحلیل مطلب.        

ـ تقویت قدرت تحمل دیگران و در معرض نقد قرار گرفتن.

ـ تمرین نظم و اهمیت دادن به وقت دیگران.

ـ از بین رفتن ترس از پرسیدن سؤال.

ـ تقویت اعتماد به نفس در فهم مطالب علمی.

ـ ارزیابی صحت فهم و برداشت از مطلب توسط هم‌بحث.

ـ کمک کردن به دیگران در فهم مطلب.                                

ـ آماده شدن برای تدریس که یکی از لوازم پیشرفت در هر علم و رشته حوزوی و دانشگاهی است.

روش و کیفیت مباحثه:

الف: دنبال یک هم‌مباحثه نابغه نگردید بلکه دنبال فردی بگردید که به ترتیب اولویت:

1. با اخلاق و مقید. 2. منظم و متعهد به انجام مباحثه. 3. اهل درس و دقت در مطلب و انجام تحقیق باشد.

ب: انتخاب هم‌مباحثه از اولویت‌های شروع سال تحصیلی‌تان باشد بلکه انتهای سال تحصیلی قبل، هم‌بحث سال بعد را تعیین کنید.

پ: مکان و زمان مباحثه ثابت باشد.

ت: از قبل، ارائه دهنده بحث مشخص نباشد.

ث: نسبت به تأخیر و عدم مطالعه، بدون تعارف و البته دوستانه تذکر دهید.

ج: حداقل دو نفر و حداکثر سه نفر.

چ: هم‌بحث خود را از خارج کلاس انتخاب نکنید.

ح: اگر مباحثه هر درس کمتر از چهل و پنج دقیقه طول کشید در روش‌تان تجدید‌نظر کنید.

خ: مباحثه بلافاصله بعد از کلاس نباشد تا فرصت کافی برای مطالعه و تعمق در مطلب و انجام تحقیق‌های درسی فراهم شود.

د: حضور ذهن نسبت به مطلب را تقویت کنید و در بیان مطلب از خارج، کمتر وابسته به کتاب یا جزوه باشید.

روند مباحثه شبیه کلاس درس است یعنی ارائه دهنده بحث در جایگاه استاد است، کل مطلب یک جلسه درس را به دو یا نهایتا سه بخش تقسیم کنید و برای هر بخش ابتدا توضیح مطلب از خارج و تطبیق بر متن و ضمن آن تحقیقات انجام شده از روی کتاب یا دست‌نوشته بررسی شود و در پایان ابهامات یا سؤالهای حل نشده، یادداشت شود و در جلسه بعد از استاد پرسیده شود.

5. خلاصه نویسی

بعد حضور در کلاس، مطالعه و مباحثه، به صورت هفتگی مقیّد به نوشتن خلاصه و گرآوری آراء مرحوم آخوند باشید. توجه کنید:

ـ عبارات کوتاه و رسا باشد. به مقتضای سلیقه و محتوای کتاب، به شیوه نموداری، سؤال و جوابی یا توضیحی باشد.

ـ مطلب را دسته بندی شده و با ذکر عنوان یادداشت کنید، عنوان و متن با دو رنگ متمایز نوشته شوند.

ـ در دفتر خاص یا برگه‌های کلاسوری معینی باشد نه حاشیه کتاب یا برگه‌های پراکنده. هر چند وقت یک بار به استاد عرضه شود.

ـ در ابتدای هر عنوان از مطالب کتاب برای راحتی در مراجعه، شماره صفحه کتاب و جزوه نیز ذکر شود. فهرست فراموش نشود.

ـ مقید به مرور خلاصه در بازه زمانی معین باشد، چه در طول سال تحصیلی چه در تابستان.

6. یادداشت‌برداری از فعالیتهای علمی

به چند مورد به اختصار اشاره می‌کنم فقط توجه کنید که حجم کار و تعداد موارد در این یادداشت‌برداری‌ها کم و البته نیازمند به راهنمایی استاد و وابسته به مقدار علاقه و ذوق شما است، لذا توضیح این نکات باعث نشود انجام این امور را سنگی بزرگ پیش پای خود ببینید بلکه هدف اصلی، آشنایی شما با این نکات است:

الف: یادداشت تحقیق‌ها

یک دفتر یا برگه‌های کلاسوری یا فایل متنی کامپیوتری داشته باشید:

عبارت کتابی که به عنوان تحقیقه به آن مراجعه می‌کنید با ذکر آدرس یادداشت شود، همچنین آدرس مطلبی از کتاب درسی که برای آن تحقیق کرده‌اید یادداشت شود ( در حاشیه کتاب درسی هم به نوشته‌تان ارجاع دهید) اگر نقد یا ابهامی باقی مانده هرچند کوتاه ثبت شود.

ب: یادداشت نزاع‌ها

نزاع‌های علمی در متن درسی بین مؤلف و سایر بزرگان فقط به صورت تیتر و در حد شماره مسلسل نزاع‌ها و تعداد نزاع با هر یک از علما آمارگیری شود. می‌توانید شماره نزاعها را در بالای صفحه کتاب درسی به مرور درس گرفتن قید نمایید.

این کار فوائدی دارد از جمله:

الف: علمائی که نظرات و کتابشان مورد توجه مؤلف کتاب درسی است، شناخته می‌شوند.

ب: در مطالب مبهم کتاب درسی به توضیح آن علماء در کتابشان مراجعه می‌کنید.

ج: تا اندازه‌ای هر چند اندک با روند شکل‌گیری یک نظریه علمی نزد نویسنده (مرحوم آخوند) آشنا می‌شوید.

پ: یادداشت کارورزی‌ها

کارورزی و تطبیق مباحث اصول در فقه، تفسیر و ... و ملاحظه فوائد فراگیری علم اصول و دخالت آن در برداشت از آیات و روایات در سایر علوم مرتبط، از فعالیتهای شیرین علمی برای طلاب است. در این راستا می‌توانید برگه‌های کلاسوری یا فایلهای کامپیوتری مجزایی